کتاب غروب بت ها (غروب بتان) | فردریش نیچه | ترجمه: فروزنده دولتیاری

 کتاب غروب بت‌ها یا فلسفیدن با پتک اثر فردریش نیچه

کتاب غروب بت‌ها آخرین اثر فردریش نیچه در سال 1888 برای نخستین بار منتشر شد. با توجه به اینکه این اثر آخرین نوشته‌ی نیچه پیش از مرگش است، بهترین و پخته‌ترین اثر او شناخته می‌شود. کتاب غروب بت‌ها (Twilight of the Idols) در 8 فصل روایت شده است. «نکته‌پردازی‌ها و خدنگ‌اندازی‌ها» عنوان فصل است که در آن نیچه 44 عبارت و جمله‌ را به صورت جداگانه نوشته است که هرکدام مضمونی خاص را دنبال می‌کنند: «شادمانی چه کم مایه می‌خواهد! نوای یک نی‌انبان و بس. بی موسیقی زندگی که زندگی نبود! آلمانی‌ها گمان می‌کنند که خدا هم آواز می‌خواند.»

در فصل دوم «مسئله‌ی سقراط» نیچه مفهوم زندگی را هدف می‌گیرد و اندیشه‌های سقراط به عنوان نماینده‌ای از تفکر بی‌ارزشی زندگی را بررسی می‌کند: «فرزانه‌ترین مردان همه‌ی روزگاران درباره‌ی زندگی یکسان داوری کرده‌اند: زندگی به هیچ نمی‌ارزد... همیشه و همه‌جا همین آوا از دهان‌شان شنیده شده است: آوایی آکنده از شک، از اندوه، آکنده از بیزاری از زندگی، از نپذیرفتن زندگی».

 در فصل بعدی با عنوان «عقل در فلسفه» نیچه درباره‌ی مسائل بنیادی فلسفه مثل حقیقت، نمود و صیرورت (شدن) سخن می‌گوید.

فصل چهارم کتاب با عنوان «اخلاق همچون ضد طبیعت» نگاهی انتقادی به دین مسیحیت به دلیل سرکوب امیال انسانی دارد. نیچه از روحانی کردن و سرکوب کردن طبیعت و هوس انسان گلایه می‌کند: «کلیسا با شورها با ریشه‌کن کردن‌شان می‌جنگد، با ریشه‌کن کردن به هر معنایی: روش‌اش، «درمان»‌اش، اخته‌گری‌ست. هرگز نمی‌پرسد که «یک هوس را چگونه می‌توان روحانی و زیبا و خدایی کرد؟»

فصل پنجم «چهار خطای بزرگ انسان» را معرفی می‌کند. «جابجایی نتیجه و علت»، «رابطه‌ی نادرست علیت»، «علت‌های حاصل از وهم و خیال بشر» و «اراده آزاد» چهار خطای مطرح شده در این فصل هستند. در فصل ششم «بهبودبخشان بشریت» حقیقت و واقعیت اخلاقی انکار می‌شوند. همچنین، روح و اخلاق آلمانی بررسی می‌شود و جامعه‌ی آلمان رو به نابودی توصیف می‌شود. فصل هفتم «پویندگی‌های مرد نابه‌هنگام» نام دارد. در این فصل نیچه، از بسیاری از اندیشمندان و مکاتب مثل سوسیالیسم و آنارشیسم انتقاد می‌کند. به‌عنوان مثال «ویکتور هوگو»، دریای چرندیات  و «امیل زولا»، لذت بردن از بوی گند توصیف می‌شوند. «داستایوفسکی» و «استاندال» تنها کسانی هستند ‌که، نیچه آن‌ها را ستایش می‌کند. در فصل انتهایی نیز با عنوان «آنچه من وامدار باستانیان‌ام» نیچه از تاثیر یونانیان باستان بر افکارش سخن می‌گوید. 

اگر آدمی برایِ «چرا؟»یِ زندگانیِ خود پاسخی داشته باشد کم‌ـ و‌ـ بیش با هر «چه‌گونه؟»ای می‌سازد

آدمیان را از آن‌رو «آزاد» انگاشتند که بتوان دربارهٔ ایشان داوری کرد، که بتوان ایشان را کیفر داد ـکه بتوان ایشان را گناه‌کار شمرد: در نتیجه، هر کرداری را می‌بایست حاصلِ اراده انگارند و بنیادِ آن را در آگاهی بنشانند

دست برداشتن از جنگ یعنی دست برداشتن از زندگی بزرگ... «آرامشِ روح» چه بسا یک بدفهمی ست و بس.

از درس‌هایِ دانشکده‌یِ جنگِ زندگی. ‌ـ‌ـ‌ـ‌ـ‌ـ آن‌چه مرا از پای درنیندازد قوی‌تر‌ـ ام می‌سازد.

فرمولِ من برایِ شادکامی: یک آری، یک نه، یک خطِّ راست، یک هدف...

چه شود اگر که من حقدار بمانم یا نمانم! من هم‌اکنون چه حق‌ها که ندارم! ‌ـ‌ـ‌ـ‌ـ‌ـ آن‌که امروز از همه بهتر بخندد تا آخر می‌خندد.

فریدریش ویلهلم نیچه (به آلمانی: Friedrich Wilhelm Nietzsche) (متولد ۱۵ اکتبر ۱۸۴۴ – درگذشتهٔ ۲۵ اوت ۱۹۰۰) فیلسوف، شاعر، منتقد فرهنگی، جامعه‌شناس، آهنگساز و فیلولوژیست کلاسیک بزرگ آلمانی و استاد لاتین و یونانی بود که آثارش تأثیری عمیق بر فلسفهٔ غرب و تاریخ اندیشهٔ مدرن بر جای گذاشته‌است.

در سال ۱۸۶۹ با ۲۴ سال سن، به کرسی فیلولوژی کلاسیک در دانشگاه بازل دست‌یافت که جوان‌ترین فرد در نوع خود در تاریخ این دانشگاه به‌شمار می‌رود. در سال ۱۸۷۹ به خاطر بیماری‌هایی که در تمام طول زندگی با او همراه بود، از سمت خود در دانشگاه بازل کناره‌گیری کرد و دههٔ بعدی زندگانی‌اش را به تکمیل هستهٔ اصلی آثار خود که تا پیش آن به نگارش درآورده بود، اختصاص داد. او بیماری خود را موهبتی می‌دانست که باعث زایش افکاری نو در وی شده.

در سال ۱۸۸۹ در سن ۴۴ سالگی، قوای ذهنی‌اش را به‌طور کامل از دست داد و دچار فروپاشی کامل ذهنی گردید.او سال‌های باقی‌مانده عمر را تحت مراقبت مادرش (تا زمان مرگ او در سال ۱۸۹۷) و پس از آن خواهرش الیزابت فورستر-نیچه گذراند و سرانجام در سال ۱۹۰۰ در گذشت.

شاکلهٔ اصلی نوشته‌های نیچه از جدل فلسفی، شاعری، نقد فرهنگی و قصه تشکیل شده و در کنار آن به‌طور گسترده‌ای نیز به هنر، لغت‌شناسی، تاریخ، دین و دانش پرداخته شده‌است. نوشته‌های او در عین آنکه سرشار از جملات قصار و گوشه کنایه است، شامل مباحث بسیار دیگری همچون اخلاق، زیبایی‌شناسی، تراژدی، معرفت‌شناسی، خداناباوری و خودآگاهی نیز می‌شود. بنیان‌های اصلیِ فلسفهٔ او عبارتند از نقدهایی تند علیه حقیقت مطلق در دفاع از منظرگرایی، انگارهٔ «آپولونی و دیونیسی»، نقدهایی تبارشناسانه بر دین و اخلاق مسیحی و نظریه او در این رابطه تحت عنوان «اخلاق ارباب-برده‌ای»، تصدیق زیبایی‌شناسانهٔ هستی و وجود در واکنش به پدیدهٔ «مرگ خدا» و بحران عمیق هیچ‌انگاری، و تعریف سوژه بشری به عنوان تجلی‌گاه اراده‌های متنازع و در-کشاکش که در مجموع با عنوان «اراده قدرت» شناخته می‌شود.

نیچه در آثار بعدی‌اش مفاهیم تأثیرگذاری همچون «اَبَر-مرد» و «بازگشت جاودان» را مطرح کرد و به‌طور فزاینده‌ای با قدرت‌های خلّاقهٔ فرد به عنوان نیرویی برای غلبه بر پیش‌فرض‌های اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی و نیل به ارزش‌های نو و سلامتِ زیبایی‌شناسانه درگیر شد و به غور و تفحّص در بابِ آن‌ها پرداخت.

پس از درگذشتِ نیچه، خواهر او الیزابت فورستر-نیچه متصدّی و ویراستار دست‌نوشته‌های او شد و شماری از آثار منتشرنشدهٔ او را جهتِ تطابق با ایدئولوژی ملی‌گرایانهٔ آلمانیِ شخصی‌اش بازنویسی کرد و در عین حال دیدگاه‌های صریح او را که به روشنی در تضاد با یهودستیزی و ملی‌گرایی بودند دچار واگردانی، پیچیدگی و غموض کرد. آثار نیچه در ویراست‌های چاپی الیزابت به فاشیسم و نازیسم ارتباط داده شد،[اما شماری از پژوهشگران قرن بیستم چنین خوانشی از آثار نیچه را به چالش کشیدند و ویراست‌های اصلاح‌شدهٔ آثار او به زودی عرضه گردید. اندیشه‌های او در دههٔ ۱۹۶۰ بار دیگر به محبوبیت رسید، و از آن زمان تاکنون تأثیری عمیق بر اندیشمندان حوزه‌های فلسفه (به خصوص مکاتب فلسفه قاره‌ای همچون اگزیستانسیالیسم، پست‌مدرنیسم و پسا-ساختارگرایی)، هنر، ادبیات، روانشناسی و فرهنگ عامه در قرن بیستم و بیست و یکم گذاشته‌است.

از مشهورترین عقاید وی نقد فرهنگ، دین و فلسفهٔ امروزی بر مبنای سؤالات بنیادینی دربارهٔ بنیان ارزشها و اخلاق بوده‌است. نوشته‌های وی سبک تازه‌ای در زبان آلمانی محسوب می‌شد؛ نوشته‌هایی بسیار ژرف و پر از ایجاز، آمیخته با افکاری انقلابی که نیچه خود روش نوشتاری خویش را گزین گویی‌ها می‌نامید. یکی از مشهورترین جملات او «خدا مرده‌است»می‌باشد که بحث‌های فراوانی را پدیدآورده است.