کتاب آخرین حرمسرای قاجار | خسرو معتضد
انتشارات سمیر
اگرچه حرمسرا متشکل از چندین هزار نفر بود، اما اداره داخلی آن دقیق و بر اساس رتبه زنان بود. در رأس سلسله مراتب، مادر شاه قرار داشت و در کنار سایر وظایف و اختیارات، مسئولیت حفاظت از ثروت حرمسرا، به ویژه جواهراتش و اداره‌ی آن را با کمک منشیان زن داشت.
توزیع تکالیف و نقش‌ها غالبا موضوع مشاجره و اختلاف بین زنانی بود که به دنبال منافع مادی برای خود، رتبه‌های بالاتر برای اعضای خانواده خود، یا اولویت برای فرزندان خود بودند. زنان به تنهایی نمی‌توانستند حرمسرا را ترک کنند. در داخل حرمسرا سرگرمی‌های روزانه مانند موسیقی، رقص، نمایش‌های تئاتر و بازی داشتند. با این حال، مبارزات آنها برای کسب برتری و نفوذ، که زمانی بیشتر در پشت درهای بسته کاخ انجام می‌شد، اکنون به بیرون رسیده و اندرون به مرکز مبارزه قدرت سیاسی تبدیل شده بود. حرمسرا نقش تعیین کننده‌ای در برخی از لحظات حیاتی سلطنت شاهان قاجار ایفا کرد که گاه نقشی روشن و گاه تیره بود.
# تاریخ عصر قاجار
