کتاب یکی بود یکی نبود، محمدعلی جمالزاده (متن کامل)

معرفی کامل کتاب – یکی بود یکی نبود

خلاصه محتوای کتاب یکی بود یکی نبود اثر محمدعلی جما زاده

این مجموعه شامل شش داستان کوتاه به نام‌های «فارسی شکر است»، «رجل سیاسی»، «دوستی خاله خرسه»، «درد دل ملا قربانعلی»، «بیله دیگ بیله چغندر» و «ویلان الدوله» است. هر داستان پنجره‌ای به سوی یکی از معضلات اجتماعی ایران آن روزگار می‌گشاید. مشهورترین داستان مجموعه، «فارسی شکر است»، به شکلی طنزآمیز تقابل میان زبان رسمی و متکلف دولتی و زبان عامیانه مردم کوچه و بازار را به تصویر می‌کشد و بیگانگی طبقه تحصیل‌کرده از توده مردم را نقد می‌کند. اما مهم‌تر از داستان‌ها، دیباچه (Preface) کتاب است که در آن جمالزاده نظریه ادبی خود را مبنی بر لزوم ساده‌نویسی، استفاده از زبان محاوره و برقراری «دموکراسی ادبی» (Literary Democracy) تشریح می‌کند و از نثر فارسی می‌خواهد که از انحصار ادیبان خارج شده و به ابزاری برای بیان افکار و دردهای عموم مردم تبدیل شود.

موضوع، دسته‌بندی و پیام اصلی در یک نگاه

• ❖موضوع: نقد اجتماعی، طنز، تقابل سنت و مدرنیته، خرافه‌ستیزی، نقد نظام دیوان‌سالاری، اصلاح زبان و ادبیات فارسی.
• ❖دسته‌بندی: ادبیات کلاسیک معاصر، مجموعه داستان کوتاه، ادبیات مشروطه.
• ❖پیام اصلی: لزوم شکستن ساختارهای کهنه فکری و ادبی برای پیشرفت جامعه. ادبیات باید آینه تمام‌نمای زندگی و زبان مردم باشد، نه ابزاری برای فضل‌فروشی گروهی خاص.

آنچه در این کتاب خواهید خواند

• ❖دیباچه‌ای انقلابی که مسیر نثر معاصر فارسی را برای همیشه تغییر داد.
• ❖داستان‌های کوتاه طنزآمیز با شخصیت‌های به‌یادماندنی از اقشار مختلف جامعه.
• ❖استفاده گسترده از اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های عامیانه که تا پیش از آن در ادبیات رسمی جایی نداشت.
• ❖تصویری زنده و دقیق از جامعه در حال گذار ایران در اوایل قرن بیستم.

ویژگی‌های منحصربه‌فرد کتاب

• ❖پیشگامی در فرم: این کتاب فرم ادبی «داستان کوتاه» (Short Story) به سبک غربی را در ادبیات فارسی معرفی و تثبیت کرد.
• ❖نوآوری در زبان: جمالزاده با شکستن ساختار نثر مصنوع و پیچیده سنتی، راه را برای نویسندگان بزرگی چون صادق هدایت و بزرگ علوی هموار ساخت.
• ❖سند تاریخی-اجتماعی: این کتاب منبعی ارزشمند برای شناخت فرهنگ، زبان و مشکلات جامعه ایران در یک دوره گذار حساس تاریخی است.

این کتاب به چه کسانی پیشنهاد می‌شود؟

• ❖دانشجویان و پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی.
• ❖علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران و تحولات اجتماعی دوره مشروطه.
• ❖دوستداران ادبیات طنز و نقد اجتماعی.
• ❖هر خواننده جدی ادبیات که می‌خواهد با ریشه‌های نثر و داستان‌نویسی مدرن فارسی آشنا شود.

مخاطبان این کتاب چه گروه سنی هستند؟

این کتاب برای گروه سنی نوجوانان و بزرگسالان مناسب است. هرچند زبان آن ساده است، اما درک کامل طعنه‌ها و زمینه‌های تاریخی-اجتماعی آن نیازمند دانش و بلوغ فکری است.

جایگاه تاریخی و ادبی کتاب

«یکی بود یکی نبود» به خودی خود یک «جایزه» و یک «افتخار» برای ادبیات فارسی است. این کتاب جایزه رسمی دریافت نکرده، اما بزرگترین افتخار آن، تأثیر ژرف و ماندگاری است که بر نویسندگان پس از خود گذاشت و رسماً دوران جدیدی را در تاریخ ادبیات ایران کلید زد. جایگاه این اثر نه در جوایز، بلکه در نقش بنیادین آن به عنوان سرآغاز یک جریان ادبی قدرتمند تعریف می‌شود.

درباره نویسنده | سید محمدعلی جمالزاده (۱۲۷۰ - ۱۳۷۶)

سید محمدعلی جمالزاده، نویسنده، مترجم و روشنفکر ایرانی، در اصفهان و در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. او بخش عمده عمر طولانی خود را در خارج از ایران، به خصوص در اروپا، گذراند. این دوری از وطن به او دیدگاهی منتقدانه و وسیع‌تر نسبت به مسائل ایران بخشید. جمالزاده از اعضای کمیته میلیون ایرانی در برلن و از نویسندگان نشریه مشهور «کاوه» بود. او با نوشتن «یکی بود یکی نبود» و به کارگیری زبان محاوره در داستان، انقلابی در نثر فارسی ایجاد کرد و به حق، لقب «پدر داستان‌نویسی نوین ایران» را از آن خود کرد. از دیگر آثار او می‌توان به «دارالمجانین»، «سر و ته یک کرباس»، «تلخ و شیرین» و «کهنه و نو» اشاره کرد.